Lấy lại đà tăng trưởng, nhưng chất lượng chưa cao
Theo đánh giá của Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, trong khi gói kích thích kinh tế của Chính phủ đã đem lại những kết quả tích cực, góp phần đưa nền kinh tế lấy lại đà tăng trưởng thì một số cân đối vĩ mô chưa thật vững chắc, còn nhiều yếu tố tiềm ẩn bất ổn sẽ tác động không tốt đến tăng trưởng và phát triển cho những năm tiếp theo.
Cân đối vĩ mô chưa vững chắc
Theo đánh giá của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, mặc dù nền kinh tế nước ta đã sớm thoát khỏi suy giảm, giữ được sự ổn định, tăng trưởng đạt mức khá so với nhiều nước, nhưng vẫn tồn tại không ít hạn chế. Có những mặt hạn chế đã tích tụ trong nội tại nền kinh tế, song cũng có không ít hạn chế mới phát sinh do tác động phụ của việc thực hiện các chính sách mới ban hành cũng như những bất cập trong việc tổ chức triển khai các giải pháp đã làm ảnh hưởng đến kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội năm 2009 và năm 2010. Một trong những hạn chế đó là một số cân đối vĩ mô chưa thật vững chắc, còn nhiều yếu tố tiềm ẩn bất ổn.
Bội chi ngân sách nhiều năm trở lại đây ở mức cao, năm 2009 dự kiến là 6,9% GDP, mức bội chi này chưa tính đến các khoản chi từ nguồn trái phiếu Chính phủ, các khoản Chính phủ vay về cho doanh nghiệp vay lại. Nợ Chính phủ tăng mạnh (năm 2008 nợ của Chính phủ khoảng 36,5% GDP, năm 2009 ước lên đến 40% GDP, năm 2010 dự kiến khoảng 44% GDP), nếu không có giải pháp quyết liệt để giảm dần bội chi ngân sách thì trong vài năm tới, nợ Chính phủ sẽ tiến dần đến mức giới hạn an toàn được cảnh báo.
Một yếu tố khác là tăng trưởng tín dụng khá nhanh, gây sức ép tăng lãi suất, sẽ dẫn đến hệ quả là tăng chi phí vốn, làm tăng giá thành sản xuất, đồng thời làm cho việc huy động vốn trái phiếu Chính phủ gặp nhiều khó khăn. Tính đến ngày 9/9, đã có 40 đợt phát hành trái phiếu bằng tiền đồng và 2 đợt phát hành trái phiếu bằng ngoại tệ do Chính phủ bảo lãnh phát hành trong năm 2009. Tuy nhiên, có tới 36 đợt phát hành trái phiếu tiền đồng không thành công. Mới có 2.310 tỷ đồng và 230 triệu USD được huy động.
Trong khi đó, xuất khẩu nhiều khả năng không đạt kế hoạch, nhập siêu có xu hướng tăng khiến cán cân thanh toán tổng thể thâm hụt 1,5 tỷ USD, dự trữ ngoại hối giảm, thị trường ngoại hối có biểu hiện căng thẳng về cung cầu ngoại tệ, gây sức ép lên tỷ giá. Cơ cấu vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài có xu hướng tập trung nhiều vào lĩnh vực bất động sản. Năm 2007, tỷ trọng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực bất động sản chỉ chiếm khoảng 25%, đến năm 2008 tăng lên 36,8%, 6 tháng đầu năm 2009 chiếm trên 60% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam. Với cơ cấu vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài như vậy thì sẽ không tạo ra nhiều việc làm và ít có khả năng tạo ra sự chuyển dịch mạnh mẽ về cơ cấu kinh tế, không đẩy mạnh được xuất khẩu.
Bên cạnh đó, tăng trưởng kinh tế vẫn theo quy mô chiều rộng, chất lượng tăng trưởng chưa cao. Theo đó, tổng mức đầu tư toàn xã hội bằng 42,2% GDP (kế hoạch là 39,5% GDP), trong khi tốc độ tăng trưởng sụt giảm chỉ còn khoảng 5,2%, chỉ số ICOR tăng lên trên 8 so với mức 6,66 của năm 2008. Việc đầu tư thiếu hiệu quả sẽ tạo sức ép lên lạm phát trong trung hạn.
Áp lực lạm phát
Theo Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9/2009 đột ngột tăng 0,62% so với tháng trước, đưa CPI bình quân 9 tháng năm nay tăng 7,64% so với bình quân 9 tháng năm 2008. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế thì đây là dấu hiệu cho thấy có thể lạm phát đang quay trở lại. TS. Nguyễn Đức Thành - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, theo kinh nghiệm quan sát và số liệu thống kê nhiều năm cho thấy, khi chỉ số CPI tháng tăng vượt quá 0,5% là có vấn đề. Cũng vào tháng 10/2007, CPI đã tăng tới hơn 1%/tháng, sau đó đã kích hoạt lạm phát tăng liên tục.
Mặc dù vậy, theo một số chuyên gia khác, chỉ số CPI của tháng 9 tăng 0,62% chủ yếu đến từ thị trường giáo dục do bước vào năm học mới, nên đã có một số điều chỉnh trong chi tiêu của người dân. Kế đó là sự tác động của các mặt hàng giao thông do ảnh hưởng từ tăng giá xăng dầu và cuối cùng là vật liệu xây dựng do đang bước vào mùa xây dựng, nhu cầu mua sắm nhóm hàng này đã tăng lên. Như vậy, có thể nói cho đến thời điểm này, chúng ta tạm nhận định là lạm phát tăng chỉ có tính chất thời vụ. Đây cũng là một giải thích để trấn an phần nào câu hỏi có lạm phát hay không.
Tuy nhiên, như vậy không phải là không có nguy cơ lạm phát. Sau khi tách các yếu tố ảnh hưởng tới lạm phát do mùa vụ ra, chúng ta nhận thấy nó liên quan đến thực trạng của nền kinh tế Việt Nam hiện nay vẫn tiềm ẩn những nguy cơ tái lạm phát đã tích tụ từ cuối năm 2008 đến nay, nhất là sau khi chúng ta tung ra gói kích cầu kinh tế. Trong khi đó, giá cả nhiều loại hàng hóa, nguyên nhiên vật liệu, đặc biệt là xăng dầu đang có xu hướng tăng trở lại cùng với sự hồi phục của nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới.
Do đó, theo các chuyên gia kinh tế, cần phải theo dõi chặt chẽ diễn biến trong thời gian tới, nhất là trong tháng 10 tới đây. Nếu tháng 10, CPI tăng dưới 0,5%, thì không có vấn đề gì, còn tiếp tục tăng trên 0,5%, chắc chắn vấn đề lạm phát là rõ ràng.
Theo Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, dự báo năm 2009 có 7 chỉ tiêu không đạt kế hoạch, trong đó tổng kim ngạch xuất khẩu giảm 9,9%, các chỉ tiêu liên quan đến tạo việc làm (kế hoạch 1,7 triệu người, ước đạt 1,51 triệu) và đào tạo nguồn nhân lực như: tốc độ tăng tuyển mới đại học, cao đẳng (kế hoạch 11,4%, ước đạt 9,2%), tốc độ tăng tuyển mới trung cấp chuyên nghiệp (kế hoạch 15,6, ước đạt 11,4%)... Đây là những chỉ tiêu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng và phát triển trong các năm sau mà chúng ta cần phải giải quyết.
